Linki sponsorowane


Skóra (cutis) jest to zewnętrzna, mocna i elastyczna powłoka ciała, oddzielająca wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego, a jednocześnie zapewniająca kontakt z otoczeniem.

Głównymi funkcjami skóry są:

odbieranie wrażeń dotykowych (narząd czucia),
regulowanie ciepłoty ciała - termoregulacja (w sposób bierny - wypromieniowywanie, i w sposób czynny - wydalanie potu),
resorpcja,
wymiana gazowa,
ochrona tkanek i organów wewnętrznych przed czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi (bakteryjnymi, grzybiczymi, wirusowymi itd.),
wydzielanie różnych substancji,
regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej,
przetwarzanie (metabolizowanie) cukrów, białek, tłuszczy i witamin,
uczestnictwo w immunostymulacji i w melanogenezie (czynność barwnikotwórcza).

W skórze pod wpływem promieniowania ultrafiołkowego (o długości fali 230-313 nm) z ergosterolu tworzy się witamina D2 (ergokalcyferol), a z 7-dehydrocholesterolu powstaje witamina D3 (cholekalcyferol).

W skórze można wyróżnić trzy warstwy:

zewnętrzną - naskórek,
środkową - skórę właściwą i
wewnętrzną - tkankę podskórną.


Grubość skóry jest różna w różnych miejscach i wynosi 0,5-10 mm.

Naskórek = epidermis zbudowany jest z kilku warstw komórek nabłonkowych (tzw. ektodermalnych keratynocytów).

1). Warstwa złuszczająca się = stratum disyunctum.

2). Warstwa rogowa = stratum corneum złożona jest z komórek bezjądrowych i spłaszczonych. Komórki te zbudowane są z keratyny (białko zaliczane do grupy skleroprotein, trudno hydrolizujące, nierozpuszczalne w wodzie, w rozcieńczonych kwasach i zasadach; zawiera dużo aminokwasu siarkowego - cystyny). Warstwa rogowa pełni ważną funkcję ochronną. Chroni ona wewnętrzne tkanki i tym samym organizm przed promieniami pozafiołkowymi, kwasami i zasadami. Warstwa rogowa ulega ciągłemu obumieraniu, gdyż jej komórki nie są zaopatrywane w substancje odżywcze. Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz tłuszczowy, który pełni także nie małą rolę ochronną i regulacyjną (normalizuje wchłanianie rozmaitych substancji).

3). Warstwa ziarnista = stratum granulosum złożona jest z wrzecionowatych komórek zaopatrzonych w płaskie jądro. Cytoplazma tych komórek zawiera między innymi zasadochłonne ziarnistości keratohialiny - produkty pośrednie w procesie keratyny. Wokół ziarnistości skupione są lizosomy - organoidy zawierające fermenty hydrolityczne, spełniające przede wszystkim funkcję trawienną w komórce. Warstwa ta nie przepuszcza promieni UV.

4).Warstwa kolczysta = stratum spinosum złożona jest z wielobocznych komórek. Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są substancją mukopolisacharydowo-białkową. Komórki połączone są przy pomocy desmosomów. Płyn znajdujący się w przestworach międzykomórkowych odżywia komórki, do których nie dociera krew.

5). Warstwa podstawna = stratum basale, czyli rozrodcza, złożona jest z komórek jądrowych, kształtu cylindrycznego, ułożonych prostopadle do powierzchni naskórka. W warstwie podstawnej wykryć można komórki pigmentowe - melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela. W tej właśnie warstwie rozmnażają się komórki, tworzące nowe warstwy, które z kolei rogowacieją na powierzchni i ulegają złuszczeniu. Komórki połączone są ze sobą za pomocą desmosomów. W warstwie rozrodczej znaleźć można prekursory keratyny (tonofibryle, cytokeratyny).

Melanocyty są to komórki pochodzące z grzebienia nerwowego, mające zdolność produkcji barwnika - melaniny. Melanocyty posiadają charakterystyczne wypustki, w których znajdują się ciałka zawierające pigment - melanosomy (ciałka melaninowe). Melanocyty wyposażone są w mikrofilamenty aktynowe i w mikrotubule. Struktury te zapewniają ruch melanosomów. Melanina ma zdolność pochłaniania i rozpraszania promieni słonecznych (chroni przed szkodliwym wpływem promieni ultrafiołkowych). Melanogenezę (proces powstawania melaniny) regulują witaminy (C, P, A, B), bioelementy (Fe, Cu, Ca), hormony (intermedyna - wydzielana przez część pośrednią przysadki mózgowej; niektóre hormony nadnerczy). Promienie pozafiołkowe uintensywniają melanogenezę poprzez zmniejszenie ilości grup sulfhydrylowych, które hamują melanogenezę. Do syntezy melaniny potrzebne są między innymi aminokwasy: tryptofan fenyloalanina oraz tyrozyna.

Skóra właściwa zbudowana jest z elastycznej, mocnej tkanki łącznej pochodzenia mezodermalnego. W skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, włókna nerwowe, receptory oraz rozmaite przydatki skórne. Skóra właściwa, ku powierzchni, wykształca brodawki = papillae, które tworzą tak zwane listewki skórne. Krew doprowadzona zostaje do skóry tętniczkami (które przechodzą w naczynia włosowate, a potem w żyły) a odprowadzona ze skóry - żyłami. Krew oraz limfa dostarczają komórkom skóry tlen i substancje odżywcze, a odbierają CO2 oraz związki szkodliwe lub zbędne, powstałe w trakcie przemian wewnątrzkomórkowych.

W skórze właściwej można wyróżnić dwie warstwy: - warstwa brodawkowata = stratum papillare - zewnętrzna strefa skóry właściwej, w której znajdują się liczne brodawki, włókna nerwowe, naczynia krwionośne i limfatyczne; - warstwa siateczkowata = stratum reticulare - strefa wewnętrzna skóry właściwej.

Skóra właściwa złożona jest z kilku rodzajów włókien tkanki łącznej, a mianowicie: włókien kolagenowych i włókien sprężystych. Tkanka podskórna = subcutis zbudowana jest z luźnej tkanki łącznej, w której gromadzi się tłuszcz, chroniący organizm przed zbytnią utratą ciepła i będący zapasowym materiałem energetycznym. Zapas podskórny tłuszczu ma szczególne znaczenie u zwierząt bytujących w mroźnym klimacie.

Subcutis jest pochodzenia mezodermalnego. W tkance podskórnej pomiędzy zrazikami tłuszczowymi znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy oraz niektóre elementy gruczołów łojowych i potowych. Gruczoły łojowe = glandulae sebaceae skupione są najczęściej u podstawy mieszków włosowych. Produkują one łój, który na powierzchni skóry tworzy wraz z potem - tłuszczopot. W skład łoju wchodzą głównie: cholesterol i jego estry, fosfolipidy, squalen i tłuszcze obojętne. Łój chroni skórę i włosy przed zbytnim wysychaniem, przed czynnikami bakteryjnymi i chemicznymi, nadaje im elastyczność i połysk.

Skurcze mięśni przywłosowych wzmagają wydzielanie łoju przez gruczoły. Gruczoł łojowy składa się z części wydzielniczej i części wyprowadzającej produkt. Gruczoły łojowe mają budowę pęcherzykową. Ścianę części wydzielniczej tworzą komórki, których cytoplazma przekształca się w substancję tłuszczową; błona komórkowa pęka i łój wydostaje się z wnętrza komórki do części wyprowadzającej. Przekształcanie się cytoplazmy w substancję tłuszczową i pęknięcie błony komórkowej wiąże się ze zniszczeniem komórki; zatem po pewnym czasie część wydzielnicza gruczołu łojowego zostaje zużyta. Jednakże warstwa rozrodcza odnawia komórki wydzielnicze.

W okresie pokwitania często gruczoły łojowe wyrodnieją, co objawia się ciemnymi punktami w skórze; są to wągry = comedones. Wągry występują też u osób dorosłych. Produkcja łoju regulowana jest przez witaminy, biopierwiastki i hormony. Testosteron progesteron wzmagają wydzielanie łoju. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - vitasteryny wzmagają, a zarazem normalizują (zapobiegają zaczopowaniu ujść gruczołów łojowych, zaburzeniom rogowacenia naskórka i zwyrodnieniom gruczołów łojowych) czynność wydzielniczą gruczołów łojowych. Mydła usuwają tłuszczopot i brud z powierzchni skóry. Płaszcz tłuszczowy odnawia się na powierzchni skóry w ciągu 60-80 minut.

Gruczoły potowe = glandulae sudoriferae wytwarzają pot = sudor. Pot zawiera w swym składzie mocznik, chlorek sodu, kwas moczowy, kwas mlekowy, lipidy, amoniak, sole magnezu, wapnia i potasu; posiada odczyn kwaśny. Wraz z potem zostają wydalone szkodliwe produkty przemiany materii. Gruczoły potowe uzupełniają zatem pracę nerek. Parujący pot z powierzchni skóry zabiera z organizmu ciepło, czyli na drodze czynnej reguluje temperaturę ciała. Intensywne wytwarzanie i wydzielanie potu obserwuje się w czasie wysokich temperatur panujących w środowisku zewnętrznym, w trakcie spożywania gorących potraw i picia gorących płynów, w gorączce, w podnieceniu nerwowym, przy dużym wysiłku fizycznym i psychicznym.

Gruczoły potowe dzielą się na dwa typy:

1). Gruczoły ekrynowe, występujące w całej skórze, ich komórki wydzielnicze nie ulegają zniszczeniu podczas produkcji potu; składają się z kłębka wydzielniczego (rurka silnie skręcona) i z przewodu potonośnego - wyprowadzającego produkt na zewnątrz.

2). Gruczoły apokrynowe, występujące przy mieszkach; duża ich ilość znajduje się w okolicy odbytu, wokół narządów płciowych i pod pachami; produkują pot, który szybko zostaje rozłożony przez bakterie na substancje aromatyczne, nadające ciału stosunkowo silny, specyficzny dla każdego człowieka zapach; gruczoły zapachowe uczynniają się w okresie pokwitania.

Wytworami skóry są także gruczoły mlekowe, włosy i paznokcie.

Gruczoły mlekowe = glandulae lactis, zbudowane są z płacików gruczołowych, z zatok i przewodów mlecznych oraz z brodawki sutkowej. Produkują mleko = lac. Okres wydzielania mleka trwający od porodu do zaprzestania wydzielania mleka zwie się laktacją.

Włosy = pilus są wytworami warstwy rozrodczej. Są to nitkowate twory rogowe, występujące na całej powierzchni skóry, z wyjątkiem podeszw stóp, czerwieni warg i dłoni (od strony linii papilarnych i bruzd). Wyróżnia się włosy długie (włosy głowy, pach, brody, wąsów i łonowe), szczotkowe (brwi i rzęs) i meszek włosowy. Włos składa się z trzech zasadniczych części: z korzenia, z trzonu i z końca. Korzeń tkwi w mieszku włosowym = folliculus pili. Mieszek składa się z opuszki włosa. Do mieszka otwiera się gruczoł łojowy. Opuszka włosa obejmuje brodawkę włosa. W opuszce komórki włosa ulegają podziałowi, dzięki czemu włos wydłuża się. Przy niemal każdym mieszku włosowym znajduje się mięsień nastraszający = musculum arrector pili. Jest to mięsień gładki, przebiegający skośnie do gruczołu łojowego, doczepiony do torebki włosa. Włosy znajdujące się w przedsionku nosa nie posiadają mięśnia przy torebce.

Włos właściwy tworzy trzy warstwy: rdzenna, korowa i powłoczka włosa. Do torebki i brodawki włosa dociera naczynie krwionośne, a przez nie krew, która dostarcza potrzebne substancje i zapewnia wymianę gazową. Do torebki i pochewki zewnętrznej włosa dochodzą też włókna nerwowe. Włosy pełnią ważne funkcje. Osłaniają przed czynnikami świetlnymi, mechanicznymi i chemicznymi, działają jako narząd dotyku. Włoski znajdujące się w przewodzie słuchowym i w przedsionku nosowym zatrzymują zanieczyszczenia (filtratory powietrza). Brwi zatrzymują pot spływający z czoła, aby nie dostał się do oczu. Włosy głowy chronią skórę i mózg przed przegrzaniem oraz promieniowaniem ultrafioletowym. Włosy dołów pachowych i narządów płciowych zabezpieczają przed bezpośrednim stykaniem i ocieraniem się dwóch powierzchni skóry.

Paznokcie to zrogowaciałe płytki pochodzenia ektodermalnego, chroniące grzbietowe części ostatnich paliczków. Pod płytką paznokciową znajduje się łożysko. Płytka otoczona jest trzema wałami paznokciowymi - skórnymi. Tylna część paznokcia nazywa się korzeniem i jest pokryta skórą, jedynie obłączek (nie zawsze) jest widoczny (białawy półksiężyc). Macierz jest miejscem wzrostu płytki paznokciowej. Pomiędzy łożyskiem a macierzą znajduje się strefa keratogenna