Stan czuwania i snu - życie człowieka realizuje się w dwóch stanach: czuwania i snu.
Człowiek przytomny (świadomy) zdaje sobie sprawę z własnego postępowania i własnych przeżyć.
Człowiek nieprzytomny nawet jeśli czynności wykonuje, nie zdaje sobie sprawy z tego sprawy
(stan pomroczny).

Krótkotrwałe przemijające stany zaburzeń przytomności do 5 min to:
* padaczka;
* omdlenie;
* zaburzania rytmu serca;
* stany niedocukrzenia w przebiegu cukrzycy;
* histeria.

Omdlenie - krótkotrwała utrata przytomności

Przyczyny:

* ortostatyczny spadek ciśnienia krwi, np. po gwałtownym wstaniu osoby długo leżącej;
* odruchowy spadek ciśnienia krwi ze zwolnieniem akcji serca (po długim staniu, emocjach, wysiłku); Zwykle poprzedzają go zwiastuny w postaci gorączki, mroczek przed oczami, bladości powłok, szybki oddech, obniżenie napięcia mięśniowego;
* zespół nadwrażliwości zatoki szyjnej (uwaga przy zakładaniu pętki Glissona);
* zespół Morgani-Adams-Stockes'a (MAS - zaburzenia akcji serca pod postacią jego zwolnienia);
* zespół hiperwentylacyjny;
* zespół „zanoszenia się” u dzieci.

Długotrwałe zaburzenia przytomności - powyżej 5min

٭ Ilościowe (głębokość zaburzenia);
- śpiączka - chory nie reaguje na żadne bodźce, źrenice mogą być zwężone lub rozszerzone (złe rokowanie) zniesione są wszystkie odruchy, z wyjątkiem oddychania;
- stan półspiączkowy - (sopor) chory reaguje na bodźce bólowe, może potwierdzić nazwisko;
- senność - (somnolencja) - chory daje się wybudzić, nawiązuje kontakt na krótko i popada dalej w senność. Ma upośledzoną zdolność postrzegania, ale rejestruje w mózgu informacje;
- przedsenność- lekkie przyćmienie świadomości, chory jest skłonny do wielokrotnego zasypiania, budzi się jednak samorzutnie na krótko.

٭ Jakościowe
- zmącenie świadomości - stan senności, apatia, upośledzony kontakt, upośledzona orientacja co do czasu, mniej miejsca, nigdy własnej osoby;
- stan pomroczny - zborna czynność ruchowa ale znacznie zwężona świadomość co do czasu, miejsca, własnej osoby. Pobudzenie, agresja;
- majaczenie - zaburzona orientacja co do czasu, miejsca, własnej osoby. Upośledzone jest myślenie, pamięć, uwaga, znamienne są leki, iluzje, omamy. Może występować pobudzenie i agresja, także zamachy samobójcze;
- splątanie - orientacja co do czasu, miejsca, osoby własnej - zniesiona;
- omamy - gonitwa myśli, pobudzenie ruchowe, agresywność.
Szczególne formy zaburzeń przytomności

* Stan odmóżdżeniowy - występuje w uszkodzeniach pnia mózgu i tworu siatkowatego. Pacjent ma głębokie zaburzenie świadomości, pojawia się wzmożone napięcie mięśniowe tzw. sztywność odmóżdżeniowa
- stałe wzmożone napięcie wszystkich prostowników w kkg i kkd - sztywność odmóżdżeniowa;
- stałe wzmożone napięcie wszystkich zginaczy kkg i prostowników kkd - sztywność z odkorowania.

Przy próbie drażnienia objawy te nasilają się do prężeń, stan ten jest groźny, kończy się przeważnie śmiercią.

٭Zespół apaliczny - mutyzm akinetyczny - występuje po uszkodzeniu tworu siatkowatego przyśrodkowej części wzgórza, zakrętu obręczy.
Chory ma stale otwarte oczy, może nimi wodzić, nie wykonuje żadnych ruchów, nie nawiązuje kontaktu. Reaguje ruchami wegetatywnymi na bodźce: przyspieszona akcja serca, poty, przyspieszenie oddechu, zwyżka RR.
Stan taki może utrzymywać się przez miesiące i lata. Chorzy wymagają dobrej pielęgnacji. Umierają najczęściej z powodu powikłań oddechowych lub pielęgnacyjnych.

٭ Utrwalony stan wegetatywny - nieodwracalny, rozlany, ciężkie uszkodzenie mózgu.
Życie toczy się na poziomie wegetatywnym, brak kontaktu.
Stan kliniczny:
- otwiera oczy spontanicznie, pod wpływem bodźców, także słownych;
- ma zachowany rytm snu i czuwania;
- układy krążenia i oddychania funkcjonują prawidłowo;
- chory nie nawiązuje żadnego kontaktu z otoczeniem, nie spełnia poleceń.

Rokowanie jest raczej niepomyślne. Nieco lepiej rokują przypadki pourazowe ludzi młodych.
Młodych ok. 10-15% w ciągu roku-dwóch można spodziewać się pewnej poprawy.
Stany nie urazowe, np. po reanimacji, wybudza się intensywnie do ok. 6 m-cy.

٭ Izolowana śmierć mózgu - powstaje w przypadku nieskutecznej reanimacji, dochodzi do nieodwracalnej izolowanej śmierci mózgu. Pod tym pojęciem rozumie się ustanie wszystkich funkcji pnia mózgu. Zachowane jest krążenie, oddech podtrzymywany musi być sztucznie.

Kryteria izolowanej śmierci mózgu:

- brak własnego oddechu;
- brak jakiejkolwiek spontanicznej czynności ruchowej;
- brak wszelkich odruchów;
- całkowita wiotkość;
- rozszerzone źrenice;
- brak jakiejkolwiek czynności bioelektrycznej mózgu.

Ramowy program rehabilitacji chorych głęboko nieprzytomnych

- profilaktyka odleżyn;
- profilaktyka powikłań oddechowych;
- profilaktyka przykurczy;
- profilaktyka zmian zakrzepowych;
- stymulacja z wielu analizatorów (BUDZIK) słuchowego, wzrokowego, ruchowego, czuciowego.