Linki sponsorowane


Profilaktyka w osteoporozie

W profilaktyce i leczeniu osteoporozy istotną częścią postępowania jest uświadomienie chorym jak duże znaczenie ma ruch i wykonywanie regularnych ćwiczeń fizycznych.

Mechaniczne naprężenia działające na obciążoną kość oraz zapewnienie osłabionym kościom dostatecznej ochrony mięśniowej zapobiegają następstwom, jakie niesie ze sobą zmniejszenie masy kostnej i osłabienie jej wewnętrznej struktury. Szczytowa masa kostna osiągana jest po 25 roku życia. Ten poziom masy kostnej jest stały przez pewien czas, a następnie ulega stopniowemu zmniejszeniu. Na opóźnienie występowania osteoporozy ma wpływ prawidłowy sposób odżywiania, unikanie czynników ryzyka oraz aktywność ruchowa od dzieciństwa do późnej starości.
Nie ma granicy wieku, w którym należy rozpocząć ćwiczenia zapobiegające osteoporozie. Ważne jest utrzymywanie sprawności fizycznej przez całe życie dzięki odpowiednio dawkowanym wysiłkom.
Proces starzenia jest związany ze zmianami w narządzie ruchu i układzie nerwowym. W układzie kostnym obok zmian zanikowych powstają zmiany o charakterze zwyrodnieniowym. Zmiany inwolucyjne w ośrodkowym układzie nerwowym zakłócają proces przesyłania bodźców do poszczególnych elementów narządu ruchu. Dochodzi do zaburzeń prawidłowych wzorców ruchowych, czego wynikiem są przeciążenia kości osłabionych osteoporozą. Sprawny układ mięśniowy, działający pod kontrolą ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego pełni funkcję protekcyjną dla kości i stawów. U osób, u których nastąpiło znaczne osłabienie struktury kostnej, brak ochrony mięśniowej będący wynikiem osłabienia mięśni i zmian inwolucyjnych w układzie nerwowym sprzyja występowaniu uszkodzeń kości i stawów nawet przy niewielkim ruchu bez dodatkowego obciążenia zewnętrznego. Przyczyną zaburzeń koordynacji nerwowo-mięśniowej, obok niewytrenowania mięśni i zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, bywa dysfunkcja obwodowego układu nerwowego, będąca wynikiem bólu, który często towarzyszy osteoporozie. Ból powoduje odruchowe zmiany napięcia mięśni prowadzące do przeciążenia z braku ochrony mięśniowej będącego przyczyną bólu. Powstaje zjawisko błędnego koła, którego przerwanie polega na jednoczesnym wdrożeniu leczenia przeciwbólowego, regulującego napięcie mięśni i odciążającego w postaci odpowiednio dobranej farmakoterapii, kinezyterapii, fizykoterapii i zaopatrzenia ortopedycznego. W przebiegu osteoporozy dochodzi do zmiany postawy ciała. W wyniku zmniejszenia wydolności trzonów kręgowych i kolejnych złamań zwiększają się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa: lordoza szyjna i kifoza piersiowa. Powłoki brzuszne ulegają rozluźnieniu, łuki żebrowe zbliżają się do talerzy kości biodrowych. Następuje stopniowe obniżanie wzrostu i zaburzenie współdziałania poszczególnych grup mięśniowych w obrębie kręgosłupa, kończyn górnych i dolnych.
Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa sprzyjają występowaniu niebezpiecznych sił ścinających. Sprawna ochrona mięśniowa w przypadku słabszej struktury kości zmienia siły ścinające na bezpieczne ściskające, zapobiegające deformacji kręgosłupa, a tym samym również złamaniom kompresyjnym. We wczesnym okresie osteoporozy ważna jest profilaktyka narastania i utrwalania deformacji. Niezbędnym elementem kinezyterapii jest nauka utrzymania prawidłowej postawy. Polega ona na stosowaniu ćwiczeń antykifotycznych, które pacjent powinien powtarzać wielokrotnie w ciągu dnia w różnych pozycjach ciała (siedzącej, leżącej i stojącej). Postępowanie usprawniające powinno zmierzać w kierunku: - zwiększenia codziennej aktywności ruchowej stymulującej odnowę układu kostnego, - utrzymania właściwej siły mięśniowej, - zachowania prawidłowego zakresu ruchomości w obrębie stawów.
Dla zwiększenia aktywności ruchowej zaleca się spacery trwające co najmniej 1 godzinę dziennie. Po konsultacji z lekarzem można również wprowadzić inne formy aktywności ruchowej, np. taniec, pływanie, wycieczki górskie, tenis ziemny i stołowy, jazdę konną, na nartach i na rowerze. Prawidłową siłę mięśniową i zachowanie, a niekiedy zwiększenie zakresu ruchów w obrębie stawów uzyskujemy przez odpowiednio dobrane ćwiczenia. Czasami konieczne jest zastosowanie fizykoterapii w postaci elektroterapii, pola magnetycznego czy krioterapii mających na celu zmniejszenie odczynów bólowych, zwiększenie elastyczności i trofiki mięśni.
Kinezyterapia, obok korzystnego wpływu na masę kostną, dobrze wpływa na układ krążenia i oddechowy. Zalecane są ćwiczenia czynne mięśni brzucha, obręczy barkowej i biodrowej, stymulujące układ kostny i zapobiegające postępowi deformacji. •Ćwiczenia te powinny być przeplatane ćwiczeniami oddechowymi i rozluźniającymi.
Najlepsze efekty uzyskuje się prowadząc tego typu kinezyterapię co najmniej 20 minut dziennie. Izometryczne ćwiczenia mięśni zalecane są szczególnie osobom unieruchomionym przez dłuższy czas w łóżku w przypadku złamań lub innych przewlekłych chorób uniemożliwiających pionizację i chodzenie. Izometryczne ćwiczenia mięśni muszą być bezwzględnie wykonywane przez osoby, którym z powodu złamania kompresyjnego zaleca się noszenie gorsetu ortopedycznego. W zaawansowanej osteoporozie, której często towarzyszy choroba zwyrodnieniowa, postępowanie uwarunkowane jest indywidualnymi potrzebami i możliwościami pacjenta. Rodzaj usprawniania zależy od zmian w narządzie ruchu. Wytyczne programu usprawniania muszą być oparte na wnikliwej analizie klinicznej, biomechanicznej, radiologicznej i densytometrycznej. W profilaktyce deformacji i złamań oraz leczeniu osteoporozy duże znaczenie ma zaopatrzenie ortopedyczne. Laska, kule łokciowe, podpórki i balkoniki umożliwiają poruszanie się pacjentowi po złamaniu. Stwarzając dodatkowy punkt podparcia, mogą skutecznie zapobiegać upadkom, szczególnie u osób z zawrotami głowy. Są pomocne w prawidłowym odciążaniu kończyn dolnych w przypadku towarzyszących zmian zwyrodnieniowych. Kołnierz odciążający odcinek szyjny kręgosłupa zmniejsza bóle będące wynikiem przeciążenia mięśni szyi. Poprzez ograniczenie ruchów skrętnych i bocznych zapobiega zawrotom głowy pochodzenia szyjnego.
Gorset ortopedyczny, najczęściej Jewetta, stosujemy u osób, u których doszło do złamań kompresyjnych w obrębie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego. Czas noszenia gorsetu jest zależny od postępów gojenia złamania, bólów i siły mięśniowej. Zbyt długie utrzymywanie gorsetu jest przyczyną resorpcji kości i zaniku mięśni. Noszenie gorsetu nie zwalnia pacjenta od obowiązku wykonywania ćwiczeń, które mają na celu nie tylko odtworzenie fizjologicznego gorsetu mięśniowego, ale również pobudzenie układu kostnego obciążeniem niezbędnym dla prawidłowej przemiany kostnej.
Sprzęt pomocniczy zamontowany w ścianach łazienek i toalet, maty antypoślizgowe w wannie ułatwiają codzienne funkcjonowanie i zapobiegają upadkom. Obuwie, szczególnie na spacery, powinno mieć niskie i stabilne obcasy, z grubą elastyczną podeszwą. Materac do spania powinien być sprężysty i nie zapadać się pod wpływem ciężaru ciała. Po ułożeniu na bok oś kręgosłupa szyjnego powinna być przedłużeniem osi kręgosłupa piersiowego, a zatem poduszka lub jasiek powinny wyrównywać odległość między głową i podłożem. W ułożeniu na plecach zbyt wysoka poduszka może nasilać kifozę piersiową.
U osób bardzo szczupłych zalecane są ochraniacze biodrowe, zapobiegające złamaniom w razie upadku. Wskazana jest korekta wzroku u osób niedowidzących. W celu zapobiegania złamaniom należy: - unikać ruchów narażających kręgosłup na kompresyjne złamania, takich jak gwałtowne pochylanie się do przodu, skręty, podnoszenie z pozycji pochylonej przedmiotów; - likwidować bariery architektoniczne, które mogłyby być przyczyną upadku (np. progi między pomieszczeniami, wysokie krawężniki, nierówne chodniki, schody bez barierek). Złe oświetlenie pomieszczeń, śliska podłoga, ruchome przedmioty znajdujące się na drodze przemieszczania się chorego (np. sznur od lampki czy żelazka), również mogą przyczynić się do upadku pacjenta, - unikać jazdy samochodem o złej amortyzacji, rowerem po nierównej powierzchni. Ważną częścią profilaktyki deformacji jest rozmowa z pacjentem, zawierająca instrukcje dotyczące właściwych wzorców postępowania podczas wykonywania codziennych czynności. Jej celem jest zapobieganie przeciążeniom narządu ruchu przez zachowanie odpowiednich pozycji.
Przykłady niektórych czynności życia codziennego Prace związane z pochyleniem ciała do przodu wymagają tzw. "prostych pleców". Przy ścieleniu łóżka pacjent powinien być ustawiony bokiem, z nogą zewnętrzną wysuniętą do przodu. Poprawienie poduszki wymaga ugięcia kolan przy wyprostowanych plecach. Przy zamiataniu podłogi powinno się uginać kończyny dolne w biodrach i kolanach. Odkurzanie znacznie ułatwia długa rura odkurzacza. Miska do prania powinna być ustawiona na wysokim stołku, a sznurek do wieszania bielizny na wysokości twarzy. Czynności związane z przygotowywaniem posiłków najlepiej wykonywać w pozycji siedzącej przy stole.
Również w pozycji siedzącej odpoczywamy, piszemy i czytamy. Krzesło lub fotel powinny mieć siedzisko o podłożu sprężystym długości ud, a stopy powinny swobodnie opierać się o podłoże (podłogę lub stołeczek). Oparcie tylne powinno umożliwić utrzymanie kręgosłupa piersiowego w wyproście i podparcie go w odcinku lędźwiowym. Możliwość swobodnego oparcia przedramion o poręcze fotela, blat biurka lub stołu znacznie odciąża kręgosłup. Ustawienie czytanej książki lub papieru do pisania pod odpowiednim kątem chroni odcinek szyjny i piersiowy kręgosłupa przed przeciążeniem. Prace wykonywane w pozycji stojącej wymagają ustawienia kończyn w niewielkim rozkroku na szerokość miednicy, jedna noga powinna być nieznacznie wysunięta do przodu lub ustawiona nieco wyżej. Co pewien czas ciężar ciała należy przenosić z jednej nogi na drugą. Przy pracach wymagających większego nakładu siły, jak. np. zmywanie naczyń, blat powinien być na wysokości bioder, przy lżejszych pracach, np. krawieckich, na wysokości talii.
W życiu codziennym nie sposób uniknąć konieczności podnoszenia i przenoszenia przedmiotów. Nieumiejętne wykonywanie tych czynności jest dużym zagrożeniem dla kręgosłupa. Ciężkie przedmioty należy nosić w plecaku, torbie na ramieniu lub równomiernie rozłożone na obie ręce. Przedmioty wymagające przeniesienia w obu rękach należy trzymać jak najbliżej tułowia, przy wyprostowanych plecach i wciągniętych mięśniach brzucha. Walizki i zakupy można umieścić na wózku z kółkami. Niewielkie przedmioty podnosimy z podłoża kucając lub przyklękając na jedno kolano. Większe przedmioty należy podnosić ustawiając się tak, aby przedmiot znajdował się między nogami. Ugięcie, a następnie wyprost bioder i kolan przy prostych plecach jest poprawnym sposobem wykonania tej czynności.

Opracowanie: Kamila. M

[dodaj komentarz na forum]