Początki fizjoterapii sięgają początków ludzkości. Człowiek pierwotny będąc ściśle uzależniony od swojej siły i sprawności fizycznej starał się jak najszybciej po przebytym urazie czy chorobie powracać do utraconej sprawności. Początkowo były to działania podświadome np. Rozcieranie bolącego mięśnia. Świadome stosowanie ruchu i masażu związane jest już z rozwojem starożytnych  cywilizacji.

            Chiny: Juz ok 1200 lat pne zaczęto świadomie stosować ćwiczenia lecznicze w postaci tańca, ćwiczeń oddechowych, relaksacyjnych oraz masaż, akupunkturęi ćwiczenia kontemplacyjne.

Początek był jednak znacznie wcześniej, nawet 3000 lat pne. Najstarszym systemem ćwiczeń jest „ kong-fou”. Nazwa ta oznacza dosłownie „ człowieka pracującego z artyzmem”

Cong – artysta, Fou – człowiek. Powstała w tamtym okresie książka „ Cong – Fou” jest swoista instrukcją leczenia skrzywień kręgosłupa, skręceń, dolegliwości chirurgicznych czy stosowania masażu. W starożytnych Chinach we wszystkich prowincjach znajdowały się elitarne szkoły gimnastyki leczniczej, kształcące lekarzy, których uczono metody: „ Tao-See”. Podkreślano dużą skuteczność ówczesnych lekarzy zwłaszcza w nastawianiu skrzywień kręgosłupa. Stamtąd wywodzą się ćwiczenia mięśni połączone z głębokimi i długim oddychaniem. 

W starożytnych Chinach rozpowszechniony był system „ taj-tsy” charakteryzujący sie starannym doborem ćwiczeń gimnastycznych w zalezności od możliwości ćwiczącego, ściśle określoną kolejnością ruchów i rytmicznością przechodzenia z jednej postawy do drugiej.

Znany był również system ćwiczeń gimnastycznych Szenga, przeznaczony dla osób starszych, z przewagą ćwiczeń gimnastycznych wykonywanych w pozycji siedzącej i leżącej.

Inaczej tez wyglądał starochiński masaż. Wykonywano go nie tylko dłońmi ale i łokciami, kolanami, stopami i paznokciami. Niektówe techniki opracowane wówczas stosowane są do dzisiaj.

Indie:Również w Indiach ponad 3000 lat pne stosowano ćwiczenia fizyczne dla utrzymania lub poprawy zdrowia. W tekstach Wedy ( sanskr. Wiedza, teksty święte) znajdujemy zalecenia dotyczące higieny i gimnastyki leczniczej, w szczególnie dotyczy to „ Ayur-Wedy”.

W drugim tysiącleciu pne narodził się system „ Yoga” - system religijnej medytacji, uwzględniający szereg ćwiczeń fizycznych.  Można powiedzieć, że starożytni Hindusi byli prekursorami

„Spa and Wellnes”, kładli bowiem duży nacisk na zachowanie higieny ciała i wykorzystywali stosowanie zabiegów przyrodoleczniczych: kąpieli wodnych zimnych i ciepłych, kąpieli parowych oraz kąpieli w gorącym piasku.

Starożytny Egipt:  Przez wieki to Egipt był uznawany za kolebkę medycyny. Zachowane płaskorzeźby świadczą o kulcie piękna i tężyzny fizycznej.

np. Płaskorzeźby  z grobu Ptahhotepa przedstawia m.in. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i grzbietu oraz ćwiczenia przypominające zwisy. W starożytnym Egipcie wysoko ceniono higienę i profilaktykę zdrowia. Szeroko stosowano namaszczanie ciała z masażem( papirusy sprzed 5000lat pne) oraz elementy gimnastyki leczniczej.

Starożyna Grecja i Rzym: Właściwy rozwój medycyny a z nia gimnastyki leczniczej nastąpił dopiero w starożytnej Grecji. Kapłani światyni Asklepiosa ( opiekuna medycyny i lekarzy) zalecali ćwiczenia fizyczne jako wskazana terapię.  Świątynie budowano na wzgórzach, pośród gajów, w okolicy oddalonej od osiedli, a w ich poblizu lokallizowano basen, stadion, gimnazjon ( publiczna szkoła wychowania fizycznego), palestrę ( palaistra = miejsce ćwiczeń gimnastycznych) i łaźnie, co nadawało kompleksowi budowli charakter pierwszych uzdrowisk.

Za twórcę medycyny jako nauki uważany jest Hipokrates ( 560-377rpne), którego uznaje się również za jednego z prekursorów gimnastyki leczniczej.

Hipokrates uważał, że lekarz jest jedynie pomocnikiem natury i na takim tle należy rozumieć jego słynna maksymę „ primum non nocere” Wprowadził do praktyki ćwiczenia stopniowane według trudności, indywidualizację ćwiczeń oraz ćwiczenia wstępne przed głównym wysiłkiem. Wg Hipokratesi ćwiczenia powinny być uzupełniane masażem wykonywanym „ na tyle mocno, aby wzmocnić ciało, na tyle lekko by przynieśc rozluźnienie”

Starozytna Grecja stworzyła oryginalny system medycyny i ściśle z nią związanej kultury fizycznej. Był on na tyle nowoczesny, że medycyna starożytnego Rzymu odwoływała się w znacznym stopniu do tych tradycji i osiągnięć.

Jednym z najwybitniejszych lekarzy starozytności obok Hipokratesa był Galen( 129-199r) lekarz nadworny trzech cesarzy rzymskich.  Jego dzieł pt.” Iginii” - higiena zaliczane jest do najpełniejszych traktatów o wychowaniu fizycznym napisanych w okresie starożytności.

W zaleceniach dotyczących ćwiczeń wskazywał na poszukiwanie : złotego środka” pomiędzy intensyfikowaniem ćwiczeń z jednej strony, a umiarkowaniem z drugiej strony.

Galen dokonał podziału gimnastyki na: właściwą( zdrowotną), wojskową ( wojenną), atletyczną ( sportową).  Wyróżnił ćwiczenia wstępne, właściwe i końcowe. Nazywany był „nauczycielem zdrowia”.

Średniowiecze: W europie oficjalnie nie rozwijano jakiejkolwiek działalności na rzecz osób kalekich i niepełnosprawnych. Każde zniekształcenie i wady ciała traktowano jako „dopust Boży”, za karę niebios za wszelkie grzechy. Ponowne zainteresowanie problemem nastąpiło dopier u schyłku średniowiecza w XIII wieku. Paradoksalnie przyczyniło sie do tego wynalezienie prochu i zwiększenie liczby rannych i niezdolnych do walki żołnieży na skutek użycia dział. Tak więc wojny stały się ważnym czynnikiem rozwoju metod medycyny fizykalnej i rehabilitacji.

Spadkobierca kultury antycznej był natomiast świat islamu. W szczególności należy wymienić Abu Ali Ibu Sina ( 980-1037r) Awicenna. Wskazywał on na znaczenie ruchu jako metody poprawy przemiany materii, zalecał stosowanie wszelakiego ruchu w leczeniu i profilaktyce. .

Renesans:  Powrócono do zapomnianych wartości, odkryto na nowo człowieka.  Odżyły częściowo antyczne wzory kultury fizycznej. Lekarze i pedagodzy podkreślali rolę i rangę gimnastyki. Często sięgano po naturalne środki lecznicze jak: ćwiczenia fizyczne, kąpiele i leczenie klimatyczne. W 1498 r książę ziębicki Jerzy założył w Lądku pierwszy zakład leczniczy( ciepłe kąpiele w wodzie ze źródła.

Najwybitniejszym lekarzem odrodzenia był Paracelsus ( 1493-1541) uważany za twórcę i propagatora lecznictwa naturalnego, w tym wodolecznictwa.

Wspomnieć należy również Ambrożego Pare ( 1510-1590r)  cyrulik wojsk francuskich. Wprowadził jako pierwszy zwykły opatrunek zamiast zalewania ran wrzącym olejem, drewniane protezy po amputacjach i rehabilitację. Wskazywał on na konieczność stosowania ćwiczeń leczniczych usprawniających po złamaniach i amputacjach, zalecał stosowanie masażu, nad którym rozpoczął wstepne, fizjologiczne badania.

Było on uważany za prekursora rehabilitacji i masażu w nowożytnej Europie.

Wiek XVI i XVII pojawiły się prace na temat wartości gimnastyki.

Glisson( 1599-1677r),  propaguje ćwiczenia przy leczeniu zniekształceń klatki piersiowej i kręgosłupa. Wprowadza on pętlę wyciągową za głowę, stosowana jest ona dzisiaj i nazwana jego imieniem. Andry wprowadza ćwiczenia w wadach postawy tzw ćwiczenia antygrawitacyjne.

Za twórcę nowoczesnej gimnastyki leczniczej uważany jest Henryk Ling ( 1776-1839) Opracował on i wprowadził pewien system gimnastyki leczniczej – stworzył on szkołe gimnastyki leczniczej.Ćwiczenia lecznicze w systemie Linga prowadzone są przez kinezyterapeutę z pełną jego pomocą i współudziałem. System Linga opiera sie na ćwiczeniach czynnych, które uważał za podstawowe ćwiczenia kształtujące.

Słowo rehabilitacja użyte zostało oficjalnie i określone po raz pierwszy w 1918 roku przez Douglasa C. McMurtiego Dyrektora Instytutu Czerwonego Krzyża dla inwalidów w Nowym Yorku w kontekście opisu eksperymentalnej szkoły reedukacji i rehabilitacji inwalidów wojennych. W tym samym roku w Senacie Stanów Zjednoczonych wniesiono ustawę o zawodowej rehabilitacji żołnierzy i marynarzy. Rehabilitację określono wówczas jako przywracanie  potrzebującym najpełniejszej, jak tylko można fizycznej, psychicznej, społecznej, zawodowej i ekonomicznej przydatności.

 Wszechstronny rozwój rehabilitacji zaczyna sie od 1947 roku. Powstaje wtedy 80-łóżkowy ośrodek – Wydział Rehabilitacji i Medycyny Fizykalnej pod kierunkiem Howarda Ruska. Określa on program rehabilitacji, który opiera się na filozofii zawartej w jego słowach: „...rehabilitacja rozciąga sie na cały okres czasu zawarty między łóżkiem chorego a jego warsztatem pracy. Opieramy się raczej na pozostałych zdolnościach chorego, a nie jego niezdolnosciach i uczymy jak żyć i pracować przy tym co mu pozostało...”  

Od połowy 20 wieku obserwujemy na całym świecie gwałtowny rozwój fizjoterapii. 

W wielu krajach Europy zachodniej rozwija sie model rehabilitacji opiekuńczej mający swój historyczny odpowiedzik w działaniach greckiego lekarza Asklepiadesa. Jego zasadą było to by leczenie było szybkie, pewne i przyjemne ( cito, tuto et iucunde), Zalecał on stosowanie diety, ale takiej, która odpowiadała choremu, stosował też zgodnie z upodobaniami chorego leżakowanie, spacery, bardzo lekkie wysiłki fizyczne, picie wód mineralnych i wina. Była to terapia przyjemna, bezwysiłkowa, ale nie wyzwalająca rezerw psychicznych i inicjatywy pacjenta. Polski model rehabilitacji do niedawna odwoływał się raczej do Hipokratesa, fizjoterapii nieodłącznie związanej z ruchem. Były to działania dynamiczne, odwołujące się do kompensacji ogólnoustrojowej, której pełna stymulacja może być wywołana środkami kinezyterapii ogólnousprawniającej, której najlepszymi realizatorami są absolwenci fizjoterapii szkół wychowania fizycznego. Dla których teoria i praktyka ruchu nie powinna mieć tajemnic. 

Fizjoterapia ma więc swoja długoletnią historię.  Wątek zdrowotny był od początku  ścisłym łącznikiem szeroko rozumianej medycyny i kultury fizycznej.  A rola fizjoprofilaktyki i fizjoterapii będzie stale rosła zarówno w aspekcie ogólnospołecznym jak  i leczniczym.

[dodaj komentarz na forum]